آگاهی‌های لازم مهم برای والدین در مورد دوره? نوجوانی

مر تربیت، با همه? آسانی، کارى دشوارى است. این سخن بدان‌خاطر است که انسان موجودى پیچیده، داراى ابعاد و اجزایى متعدد و در هر شرایط و مقتضایى به یک گونه است. او زنده است، متحرک و پویاست، داراى عقل و اراده است، توان انطباق با شرایط گوناگون حیات را دارد، مى‌تواند موضع عوض کند، تغییر حالت دهد، دیگران را متوجه خود سازد و حتى آنان را بفریبد. از این رو، براى به راه انداختن وى و ایجاد دگرگونى و تحول مثبت در او باید خود را به آگاهى‌هایى مجهز کرد.<

• بلوغ و آثار آن
• پیشرسی بلوغ
• خصایص مرحله نوجوانی
• خطرها و عوارض پیشرسی بلوغ
• سنین ظهور بلوغ
• عوامل و علل پیشرسی بلوغ

خصایص مرحله نوجوانى
براى این مرحله از عمر صفات و خصایصى ذکر کرده و عناوینى را اختصاص داده‌اند که هر کدام از دیدى قابل مطالعه و بررسى است:

دوره? انتقال است، یعنى انتقال از دنیاى کودکى و ورود به عالم بزرگسال.
– دوران زایمان عمر است، به ویژه از این بابت که مرحله‌اى دشوار و قبل و بعد آن همراه با آرامش نسبى است.
– دوران برانگیختگى است و نفس بلوغ خود عامل بیدارى‌ها و کشف‌ها و جهت‌دهى‌هاست.
– دوران عصیان است در برابر امر و نهى‌ها، دستور دهى‌ها و بکن‌نکن‌هاى والدین و مربیان.
– دوران بیدارى‌هاست نسبت به وضع خود، جامعه و شرایط و اوضاع گوناگون.
– دوران رشد و شکوفایى است، در عرصه? جسم، ذهن، روان و عاطفه، و هوش در بالاترین درجه? خود قرار دارد.
– دوران دگرگونى‌هاى سریع از نظر اخلاق، مزاج، اراده و تصمیم‌گیرى است.
– دوران تکلیف است و در آن فرزندان ما به مرحله‌اى مى‌رسند که باید رابطه? خود را با خدا مستقیم سازند.
– دوران بلوغ و رسایى است و کودک به مرحله‌اى مى‌رسد که مقدمات تشکیل خانواده و ورود به عرصه? انسان‌هاى کامل در او بصورت تدریجى فراهم مى‌شود.
– دوره? نگرانى‌هاى والدین در برابر نوجوان است براى مهار کردن آزادى‌ها و هوس‌هاى مخاطره‌آفرین آنها.
– دوران غفلت و مستى و بى‌خبرى براى نوجوان است. همه چیز براى او رنگ و هواى رؤیایى دارد و او حتى در حین بیدارى خویش، در آن رؤیاها غرق است.

بلوغ و آثار آن
دوّمین مرحله بلوغ است که داراى انواعى چون بلوغ زیستی، جنسی، شرعی، اخلاقی، اقتصادی، سیاسی، ارادى و … است و هرکدام صفات و شرایطى دارد که در جوامع گوناگون متفاوت است. مثلاً زمان بلوغ سیاسى در کشور ما سن 16 سالگى است که در آن افراد حق رأى دادن پیدا مى‌کنند و در برخى از کشورها سن 18، 20، 21 و … است. ما در این بحث، تکیه به بلوغ جنسى داریم، ولى به ضرورت، نخست از بلوغ شرعى هم سخنى خواهیم داشت.
– بلوغ شرعى در دختران براساس نظر اکثر قریب به اتفاق مراجع تقلید، پایان 9 سالگى ( براساس تقویم قمری) و ورود به سن 10 سالگى است و بلوغ جنسى ( بروز حالت قاعدگی) در اکثر آنها یکى دو سال پس از این تاریخ است.
– بلوغ شرعى در پسران، از زمان بروز حالت احتلام در آنهاست و اگر پانزده سالم قمرى پسرى بگذرد، ولى به احتلام نرسد، از آغاز ورود به سن 16 سالگی، انجام وظایف شرعى بر او واجب مى‌شود.

سنین ظهور بلوغ
در عصر و دوره‌اى که ما زندگى مى‌کنیم، سنین بلوغ بسى پائین‌تر از سنین بلوغ در زمان گذشتگان ماست. براساس یک تحقیق علمی، بلوغ از ابتداى قرن حاضر تا حال، حدود 1 تا 3 سال، و براساس تحقیقى دیگر، بلوغ در 25 سال اخیر، حدود 4 تا 6 ماه دیگر نیز جلو افتاده است.
در گذشته، زنان ما در سنین 14-16 سالگى به بلوغ مى‌رسیدند و امروز این سنین بسیار کاهش پیدا کرده است تا حدى که 2 درصد از دختران ده ساله? تهرانى بالغند، و این آمار در سنین 12 سالگى آنها، 38 درصد است. در مورد پسران نیز زمان بلوغ پیش افتاده است، به‌طورى‌که 5 درصد پسران ما در سن 12 سالگى ( کلاس اول راهنمایی) بالغند.
پیشرسى بلوغ

مسأله‌اى که دنیاى امروز با آن مواجه است، آفت پیشرسى بلوغ است. مثلاً دیده شده است که دخترى حتى قبل از 10 سالگى و پسرى قبل از 12 سالگى به مرز زنانگى و مردانگى رسیده‌اند و آمار آن با همه? اندکی، باز هم درخور توجه است.

عوامل و علل پیشرسى بلوغ
– عامل ارثى یا عامل ژنتیک که مربوط مى‌شود به وضع پدران و مادران و اجداد که بسیارى از آنها خارج از مرکز کنترل است.
– عامل تغذیه، به ویژه غذاهانى هورمون‌دار و مصرف زیاد مواد پروتئینى از گوشت و تخم‌مرغ و …
– عامل اجتماعى و فرهنگی، چون دیدن صحنه‌هاى غریزی، شنیدن برخى از داستان‌هاى مربوط به آن صحنه‌ها، تصویرها، تبلیغات، طنزها، کنایات، استعارات و …
– عامل لمس‌ها، اختلاطات، نوازش‌هاى غلط، بازى‌هاى آلوده و …
– اضطرابات و ناامنى‌هاى مکرر براى کودک و دل‌شوره‌هایى که براى او در عرصه? زندگى حاصل مى‌شود و او را در خود غرق مى‌کند.
– دیگر عوامل بیدارکننده مثل وجود اگزما در اطراف دستگاه تناسلى و خارش‌ها و خاراندن‌ها، وجود و بروز انگل‌هاى معدی، وضع لباس از نظر چسبندگى به بدن، زبرى و نرمى آن، معاشرات ناصواب، ستایش جنس مخالف، تعقیب کنجکاوى و تجسس، نیاز شدید به محبت، نقص اخلاق، شوخى‌هاى بى‌بندو بار و … که هرکدام به نحوى در ایجاد تحریک در کودک مؤثرند.

خطرها و عوارض پیشرسى بلوغ
براى پیشرسى بلوغ و حتى پیشرسى‌هاى معمول و متعارف، مثل بلوغ دختران در سنین 10 تا 12 و بلوغ پسران در سنین 11 تا 13 سالگی، عوارض و خطرهایى است که صاحب‌نظران بدان‌ها اشاره ‌کرده‌اند و ما نیز در تجربه? زندگى روزمره شاهد آنیم. این عوارض و خطرها شامل زمینه‌سازى براى انحراف، بروز و توسعه? بیمارى‌هاى مقاربتی، باردارى بى‌موقع و تبعات آن، توسعه? جرائم و انحرافات و … است.
در بعد حیات فردى نیز عوارضى وجود خواهد داشت چون ضعف بدن، افت حیات عقلانی، بروز و ظهور اضطراب، هیجانات پر دامنه و غیر قابل کنترل، بروز حالت یأس و تزلزل روحی، اختلالات عصبی، کندى در رشد فکر، بروز امراضى در عرصه? مجارى تناسلى حتى کوچک شدن احتمالى تخمدان در دختران و …
در عرصه? حیات اجتماعى نیز بلوغ پیشرس موجد عوارضى است از جمله: تزلزل در ارکان اخلاق، خشونت و لجاجت، عصیان در برابر دیگران، در مواردى تن دادن به انزوا، پدید آمدن روابط و ارتباطات نامناسب و غلط، افت کار و تحصیل، هدف قرار گرفتن مسأله جنسى در عرصه? زندگی، و حتى در اثر بروز شرایطی، سادیسم و مازوشیسم جنسى و …